حسابداری انبار یکی از مهم‌ترین بخش‌های حسابداری در یک کسب‌وکار است که به مدیریت و کنترل موجودی‌های انبار مربوط می‌شود. موجودی‌های انبار شامل تمام کالاهایی است که یک کسب‌وکار برای فروش یا تولید در اختیار دارد.
حسابداری انبار به کسبوکارها کمک می‌کند تا ارزش واقعی دارایی‌های خود را مشخص کرده و سود و زیان را به درستی محاسبه کنند. همچنین حسابداری انبار به کاهش هزینه‌های نگهداری موجودی، جلوگیری از سرقت یا از دست رفتن کالاها، بهبود کیفیت خدمات به مشتریان و افزایش رضایتمندی آن‌ها کمک می‌کند.
حسابداری انبار چیست؟
حسابداری انبار به مجموعه‌ای از عملیات‌ها و فرآیندهای حسابداری گفته می‌شود که موجودی انبار را مشخص می‌کند. هدف از حسابداری انبار کنترل و ارزیابی موجودی انبار به عنوان یک دارایی تجاری است. حسابداری انبار می‌تواند در سازمان‌های تولیدی، بازرگانی، فروشگاهی و پیمانکاری انجام شود.
اهمیت حسابداری انبار چیست؟
حسابداری انبار یکی از شاخه‌های حسابداری است که به محاسبه و کنترل ارزش موجودی‌های انبار می‌پردازد. این فرآیند برای تعیین سود و زیان، مالیات، دارایی‌ها و هزینه‌های یک کسب‌وکار اهمیت دارد. همچنین حسابداری انبار به کسبوکارها کمک می‌کند تا بهترین زمان و مقدار برای خرید و فروش کالاها را تعیین کنند و از هدر رفتن سرمایه جلوگیری کنند. در‌عین‌حال حسابداری انبار نیازمند روش‌ها و اصول خاصی است که باید به طور دقیق رعایت شوند.
حسابداری موجودی چیست؟
حسابداری موجودی عبارت است از ثبت و گزارش مقدار و ارزش کالاها و موادی که یک بنگاه اقتصادی برای فروش یا تولید خریداری و در انبار نگهداری می‌کند. در‌واقع حسابداری موجودی از اهمیت بالایی برای کنترل و مدیریت موجودی‌ها و تعیین هزینه کالای فروش رفته و سود و زیان دارد.
شیوه کار حسابداری انبار
برای انجام حسابداری انبار، دو روش اصلی وجود دارد: روش ادواری و روش دائمی؛ در روش ادواری، موجودی انبار فقط در انتهای هر دوره مالی (مثلا یک سال) محاسبه می‌شود.
در روش دائمی، موجودی انبار بعد از هر عملیات خرید یا فروش به‌روزرسانی می‌شود. هر دو روش مزایا و معایب خود را دارند و با توجه به نوع کسب‌وکار و نیازهای شرکت انتخاب می‌شوند.
حسابداری انبار شامل چه مواردی است؟
حسابداری انبار شامل موارد زیر است:
- ثبت و ردیابی تمام تراکنش‌های مرتبط با خرید و فروش موجودی انبار
- محاسبه هزینه‌های موجودی انبار
- ارزش‌گذاری موجودی انبار
- اعمال اصول و استانداردهای حسابداری مربوط به موجودی انبار
- تهیه و ارائه گزارش‌های مالی مربوط به موجودی انبار
هزینه‌های موجودی برای خرده‌فروشان
خرده‌فروشان، کسب‌وکارهایی هستند که کالاهایی را که از تولیدکنندگان یا عمده‌فروشان خریداری کرده‌اند و به مشتریان‌نهایی می‌فروشند. برای خرده‌فروشان، هزینه‌های موجودی شامل خرید کالاها و حمل‌و‌نقل آن‌ها به انبارها است. هزینه‌های دیگری هم‌چون نگهداری، بیمه، بسته‌بندی و تخفیف‌ها نیز می‌توانند به هزینه‌های موجودی خرده‌فروشان اضافه شوند.
هزینه‌های موجودی تولیدکنندگان
تولیدکنندگان، کسب‌وکارهایی هستند که کالاهایی را که خود تولید کرده‌اند به خرده‌فروشان یا مشتریان‌نهایی می‌فروشند. برای تولیدکنندگان، هزینه‌های موجودی شامل مواد اولیه، دستمزد کارگران و تولید است. هزینه‌های موجودی تولیدکنندگان را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:
- موجودی مواد اولیه: شامل موادی است که برای تولید کالاهای نهایی استفاده می‌شوند.
- موجودی کار در جریان: شامل کالاهایی است که در حال تولید هستند و هنوز به مرحله‌نهایی نرسیده‌اند.
- موجودی کالاهای تمام شده: شامل کالاهایی است که تولید شده‌اند و آماده فروش هستند.
برخی از اصطلاحات حسابداری انبار
در حسابداری انبار، برخی از اصطلاحات رایج و مهم را می‌توان به شرح زیر نام برد:
- گردش موجودی: نشان‌دهنده تعداد باری است که یک کسب‌وکار موجودی انبار خود را در یک دوره مالی می‌فروشد. گردش موجودی را می‌توان با تقسیم فروش کالا بر میانگین موجودی انبار محاسبه کرد.
- مدت زمان نگهداری موجودی: نشان‌دهنده مدت زمانی است که یک کسب‌وکار برای فروش موجودی انبار خود نیاز دارد. مدت زمان نگهداری موجودی را می‌توان با تقسیم ۳۶۵ روز بر گردش موجودی محاسبه کرد.
- موجودی اول دوره: نشان‌دهنده مقدار موجودی انبار در ابتدای یک دوره مالی است.
- موجودی آخر دوره: نشان‌دهنده مقدار موجودی انبار در انتهای یک دوره مالی است.
- هزینه موجودی: نشان‌دهنده مقدار هزینه‌ای است که یک کسب‌وکار برای خرید، نگهداری و فروش موجودی انبار خود پرداخت می‌کند.
- ارزش موجودی: نشان‌دهنده مقدار هزینه‌ای است که یک کسب‌وکار برای خرید، نگهداری و فروش موجودی انبار خود پرداخت می‌کند.
ارزش موجودی چیست؟
ارزش موجودی، مقدار پولی است که یک کسب‌وکار برای موجودی انبار خود در‌نظر می‌گیرد و برای تعیین سود و زیان، مالیات، بیمه و دیگر مسائل مالی مهم است. همچنین می‌تواند بر‌اساس هزینه خرید یا تولید کالاها یا بر‌اساس قیمت فروش آن‌ها محاسبه شود.
در‌عین‌حال ارزش موجودی می‌تواند با توجه به شرایط بازار، تغییرات قیمت، تقاضا و عرضه، تخفیف‌ها و دیگر عوامل متغیر باشد.
اهمیت ارزش گذاری موجودی
ارزش‌گذاری موجودی، فرآیندی است که یک کسب‌وکار برای تعیین ارزش موجودی انبار خود انجام می‌دهد. ارزش‌گذاری موجودی برای موارد زیر اهمیت دارد:
- تعیین سود و زیان
- تعیین مالیات
- تعیین بیمه
- تعیین تصمیمات مدیریتی
۴ روش اصلی ارزش گذاری موجودی
برای ارزش‌گذاری موجودی، چهار روش اصلی وجود دارد که عبارت‌اند از:
- روش شناسایی منحصربهفرد
- روش فایفو (FIFO)
- روش لایفو (LIFO)
- روش میانگین موزون (Weighted Average Method)
روش شناسایی منحصربهفرد
روشی است که در آن هر کالایی که از انبار خارج می‌شود، با هزینه خرید یا تولید آن شناسایی و ارزش‌گذاری خواهد شد. این روش برای کالاهایی که قابل شناسایی، گران‌قیمت و کمتر در انبار موجود هستند، مناسب است. مثلا برای کالاهایی هم‌چون ماشین، جواهرات، آثار هنری و… می‌توان از این روش استفاده کرد.
همچنین روش شناساسس منحصربهفرد دقیق‌ترین روش ارزش‌گذاری موجودی است اما در‌عین‌حال پیچیده‌ترین و زمان‌برترین روش نیز خواهد بود.
روش فایفو (FIFO)
روشی است که در آن فرض می‌شود که کالاهایی که اول وارد انبار شده‌اند، اول از همه نیز خارج می‌شوند. به عبارت دیگر، فرض می‌شود که کالاهای قدیمی‌تر اول فروخته می‌شوند و کالاهای جدیدتر بعدا فروخته خواهند شد. این روش برای کالاهایی که ممکن است فاسد شوند یا مدت زمان نگهداری کوتاهی دارند، مناسب است.
مثلا برای کالاهایی هم‌چون مواد غذایی، داروها، گل‌ها و… می‌توان از این روش بهره برد. روش فایفو (FIFO) نزدیک‌ترین روش به جریان واقعی کالاها در انبار است و باعث می‌شود که ارزش موجودی انبار با ارزش بازار آن همخوانی داشته باشد.
روش لایفو (LIFO)
روشی است که در آن فرض می‌شود که کالاهایی که آخر وارد انبار شده‌اند، اول از همه خارج می‌شوند. به عبارت دیگر، فرض می‌شود که کالاهای جدیدتر اول فروخته می‌شوند و کالاهای قدیمی‌تر بعدا فروخته خواهند شد. این روش برای زمانی که قیمت کالاها در بازار افزایش می‌یابد، مناسب است.
مثلا برای کالاهایی هم‌چون سوخت، فلزات و… کاربرد خواهد داشت. این روش باعث می‌شود که ارزش موجودی انبار با ارزش خرید آن همخوانی داشته باشد و در‌عین‌حال مالیات کسب‌وکار را کاهش دهد.
روش میانگین موزون (Weighted Average Method)
روشی است که در آن فرض می‌شود که هزینه هر کالایی که از انبار خارج می‌شود، برابر با میانگین هزینه تمام کالاهای موجود در انبار است. به عبارت دیگر، فرض می‌شود که تفاوتی بین کالاهای قدیمی و جدید وجود ندارد و همه با یک هزینه مشخص شده‌اند.
این روش برای کالاهایی هم‌چون آرد، شکر، نمک و… که قابل تمایز نیستند یا تفاوت قیمت آن‌ها کم است، مناسب خواهد بود. روش میانگین موزون ساده‌ترین روش ارزش‌گذاری موجودی است اما در‌عین‌حال کمترین دقت را دارد.
بهترین روش ارزیابی موجودی انبار برای کسبوکارها
بهترین روش ارزیابی موجودی انبار برای کسبوکارها ممکن است بستگی به نوع و ماهیت کسب‌وکار، نوع و خصوصیات موجودی، نرخ تقاضا و عرضه، تورم و مالیات و سایر عوامل داشته باشد. بنابراین، نمی‌توان یک روش یکسان و قطعی برای همه کسبوکارها توصیه کرد.
به طور‌کلی، می‌توان گفت که روش شناسایی منحصربهفرد برای کالاهای گران‌قیمت و قابل شناسایی، روش فایفو برای کالاهای قابل فاسد شدن و کمتر در انبار موجود، روش لایفو برای کالاهایی که قیمت آن‌ها در بازار افزایش می‌یابد و روش میانگین موزون برای کالاهای قابل تمایز نیستند یا تفاوت قیمت آن‌ها کم است، مناسب‌تر هستند.
کلام آخر
در این مقاله، با مفاهیم و روش‌های حسابداری انبار آشنا شدیم و نحوه محاسبه و ارزش‌گذاری موجودی انبار را بررسی کردیم. دیدیم که حسابداری انبار یکی از عوامل تاثیرگذار بر موفقیت یک کسب‌وکار است که این امکان را می‌دهد تا ارزش دارایی‌های خود را به درستی تشخیص دهید و سود و زیان را به‌صورت دقیق محاسبه کنید.
